Η ΜΑΧΗ ΤΩΝ ΘΕΡΜΟΠΥΛΩΝ

Φώτο 01: Το Μνημείο της μάχης των Θερμοπυλών

Η ΜΑΧΗ ΤΩΝ ΘΕΡΜΟΠΥΛΩΝ

Τον Αύγουστο του 480 π.Χ. ελληνικός στρατός από 7.000 μόλις άνδρες, υπό τον βασιλιά Λεωνίδα και 300 Σπαρτιάτες, πολέμησαν εδώ στις Θερμοπύλες εναντίον 250.000 ανδρών υπό τον Ξέρξη, τον βασιλιά της Περσίας. Διακυβευόταν ο Ελληνικός Πολιτισμός.

Πριν από 2.500 έτη, η Ελλάδα δεν ήταν ένα ενωμένο κράτος, αλλά μια σειρά από πόλεις κράτη, όπως η Αθήνα, η Κόρινθος, η Σπάρτη. Κάθε πόλη κράτος είχε δικούς της νόμους και σύστημα διακυβέρνησης. Οι Έλληνες ζούσαν υπό τη σκιά της τρανής Περσικής αυτοκρατορίας που εκτείνονταν στην Τουρκία, την Βόρεια Αίγυπτο, το Αφγανιστάν, την Ινδία, το Ιράκ, το Ιράν. Καταλάμβανε τα 2/3 του τότε γνωστού κόσμου.

Αυτό δεν αρκούσε στον βασιλιά των Περσών, τον Ξέρξη. Ήθελε να επεκταθεί στην Ευρώπη. Η Ελλάδα θα ήταν η δίοδος.

Δέκα χρόνια νωρίτερα, ο πατέρας του Ξέρξη ο Δαρείος, είχε ηττηθεί στον Μαραθώνα. Ο Ξέρξης ήταν αποφασισμένος να μην υποστεί την ίδια ταπείνωση. Συγκέντρωσε τεράστιο στρατό από όλες τις γωνιές της επικράτειάς του. Περίπου 250.000 άνδρες εξέδραμαν κατά της Ελλάδας.

Η περσική εκστρατεία κατά της Ελλάδας, ήταν η μητέρα των εκστρατειών. Δεν είχε υπάρξει άλλο τέτοιο εγχείρημα στην αρχαία πολεμική ιστορία.

Το 480 π.Χ., ο Ξέρξης διέσχισε τον Ελλήσποντο και πέρασε στην Βόρειο Ελλάδα. Ο περσικός στόλος έπλευσε στις ακτές. Οι πόλεις έπεφταν διαδοχικά.

Ο Ξέρξης ήταν πολύ βίαιος. Πατούσε επί πτωμάτων για να επιτύχει ό,τι ήθελε.

Αυτό που ήθελε ο Ξέρξης, ήταν η Αθήνα. Οι Έλληνες έπρεπε να τον σταματήσουν στις Θερμοπύλες.

Φώτο 02: Η Θερμοπύλες

Λόγω της μορφολογίας της ελληνικής χερσονήσου στις Θερμοπύλες μπορούσε μόνο να παραταχθεί ένας τόσο μεγάλος στρατός.

Η πόλη ονομάστηκε «Θερμές Πύλες» λόγω των ιαματικών πηγών. Από τη μία τα βουνά, από την άλλη ο Μαλιακός Κόλπος. Το στενό πέρασμα ήταν εύκολο να προστατευθεί, ωστόσο αποτελούσε την πύλη της Ελλάδας. Σε 2000 έτη, η θάλασσα κι ο άνεμος διέβρωσαν το πεδίο της μάχης, και δεν ήταν όπως φαίνεται σήμερα.

Οι Έλληνες έστειλαν 7.000 άνδρες για να υπερασπιστούν το πέρασμα. Μεταξύ αυτών ήταν 300 στρατιώτες από την Σπάρτη, μια πόλη-κράτος αντίθετη από την δημοκρατική, κοσμοπολίτικη Αθήνα.

Η Σπαρτιατική κοινωνία ήταν το αντίπαλο δέος της Αθηναϊκής. Η αθηναϊκή κοινωνία καλοδεχόταν όποιον ήθελε να συμμετάσχει. Η σπαρτιατική ήταν μια πολύ κλειστή κοινωνία.

Οι Σπαρτιάτες εκπαιδεύονταν ως στρατιώτες αποκλειστικά. Από επτά χρονών, τα αγόρια εκπαιδεύονταν στον πόλεμο. Ο στρατός ήταν η ζωή τους, ακόμα και οι παντρεμένοι ζούσαν στο στρατόπεδο.

Η Σπάρτη ήταν μικρή πόλη, με 9.000 πολίτες με πλήρη δικαιώματα. Στον στρατό όλοι ήταν γνωστοί μεταξύ τους. Στεκόσουν σε παράταξη δίπλα στον αδερφό σου ή τον πατέρα σου. Τα ξαδέρφια σου ήταν κάπου εκεί κοντά.

Ήταν οι αρχηγοί, η αιχμή του δόρατος και η ραχοκοκαλιά του στρατού. Από κάθε άποψη, η δική τους παρουσία, ανέδειξε τις Θερμοπύλες.

Φώτο 03: Ο Σπαρτιάτης βασιλιάς Λεωνίδας

Των 300 Σπαρτιατών στις Θερμοπύλες ηγήθηκε ο βασιλιάς τους, ο Λεωνίδας. Δεν ήταν αισιόδοξοι για τις πιθανότητες ενάντια στον Ξέρξη. Και μόνο που είχαν εκστρατεύσει σε περίοδο θρησκευτικών εορτών ήταν κακός οιωνός. Οι Έλληνες είχαν λάβει άσχημα νέα απ’ την Πυθία στο Μαντείο των Δελφών. Είχε προβλέψει ότι ο βασιλιάς της Σπάρτης θα πέθαινε για τη νίκη. Ο Λεωνίδας, όμως δεν ζούσε με τον φόβο της δυσοίωνης προφητείας.

Ήταν ένας άνδρας αποφασιστικός και εξαιρετικά γενναίος. Πρέπει να ήταν άνω των 50 ετών, δεν ήταν πολύ νέος. Για τα δεδομένα των Ελλήνων βρισκόταν σε ηλικία συνταξιοδότησης.

Οι Σπαρτιάτες φορούσαν χάλκινη πανοπλία που φόβιζε τον εχθρό. Κάθε άνδρας κρατούσε μία ασπίδα σαν ρηχό ξύλινο κύπελλο με βαμμένο μπροστά το γράμμα «Λ», που σήμαινε Λακεδαιμόνιοι. Το κύριο όπλο ήταν το δόρυ. Είχε μήκος περίπου 3 μέτρα με αιχμηρό ακόντιο και σιδερένια ακμή. Στη μάχη εξ’ επαφής χρησιμοποιούσαν το ξίφος. Οι Πέρσες εν αντιθέσει έφεραν ελαφρύ οπλισμό. Στηρίζονταν στη γρήγορη μετακίνηση στα ανοιχτά υψίπεδα. Ο Ξέρξης βασιζόταν στους Μήδους που ήταν φονικοί τοξότες. Ωστόσο την αφρόκρεμα αποτελούσαν οι 10.000 Αθάνατοι.

Οι Αθάνατοι ήταν η αφρόκρεμα του Περσικού στρατού. Οι Έλληνες τους αποκαλούσαν «Αθάνατους» διότι πίστευαν ότι όποτε ένας εξ αυτών σκοτωνόταν, αμέσως αντικαθίστατο.

Ο Λεωνίδας και οι άνδρες του φύλαξαν το στενότερο σημείο του περάσματος. Οι 7.000 Έλληνες στρατιώτες είχαν παραταχθεί πίσω τους. Μάχονταν από ένα χαμηλό τείχος. Στο μεταξύ, ο Ξέρξης οδήγησε τον στρατό στην πεδιάδα πριν το πέρασμα.

Ο Ξέρξης περίμενε τέσσερις μέρες αφ’ ότου ο στρατός έλαβε θέση. Δεν πίστευε ότι οι Έλληνες θα έμεναν να πολεμήσουν, το θεωρούσε αστείο.
Οι Πέρσες έστειλαν έφιππο αγγελιοφόρο στους Σπαρτιάτες, που γυμνάζονταν εκείνη την ώρα. Είχαν απλώσει λάδι και χτενίζονταν. Ο αγγελιοφόρος απόρησε για το τι έκαναν, για την αλαζονεία τους. Εκείνοι όμως προετοιμάζονταν για μάχη μέχρι θανάτου.

Την πέμπτη μέρα, η υπομονή του Ξέρξη εξαντλήθηκε. Ο Ξέρξης έστησε τον θρόνο του στον γειτονικό λόφο. Από ψηλά διέταξε τον στρατό του να επιτεθεί. Από τις επάλξεις, οι Έλληνες έβλεπαν μερικές μόνο χιλιάδες στρατιώτες, που προηγούνταν των Μηδών που ελλόχευαν στα βουνά. Ο Λεωνίδας κράτησε τους Σπαρτιάτες και διέταξε να προχωρήσουν οι υπόλοιποι. Η μάχη των Θερμοπυλών είχε αρχίσει. Δεν θα εξελισσόταν σε περίπατο όπως φανταζόταν ο Ξέρξης. Ο Πέρσης βασιλιάς Ξέρξης βλέπει έκπληκτος τους 5.000 Έλληνες να κλείνουν την είσοδο στην κοιλάδα. Σχηματίζουν φάλαγγα με ένα δάσος από δόρατα.

Ο διοικητής έδινε το σήμα για την ώθηση. Οι στρατιώτες από πίσω έσπρωχναν με τις ασπίδες τους μπροστινούς. Έτσι τους έσπρωχναν εναντίον του εχθρού που άρχιζε να οπισθοχωρεί. Μια ζωή εκπαιδεύονταν για αυτή τη στιγμή.

Φώτο 04: Η αδιαπέραστη Σπαρτιατική φάλαγγα

Η φάλαγγα είχε βάθος 18 άνδρες και πλάτος 64 άνδρες. Οι ασπίδες κάλυπταν η μία την άλλη σαν φολίδες στη ράχη φιδιού. Ήταν αδιαπέραστες. Οι πρώτες τρεις σειρές χαμήλωσαν τα δόρατα και κινήθηκαν κατά των Μηδών. Εν αντιθέσει με τους Έλληνες, οι Μήδοι έφεραν ελαφρύ οπλισμό με ελαφριές ψάθινες ασπίδες και δόρατα. Πριν προχωρήσουν, οι Μήδοι έριξαν καταιγισμό βελών. Ο Λεωνίδας έστειλε κι άλλους άνδρες στην φάλαγγα, πιέζοντας με το βάρος τους τη ράχη των συμπολεμιστών τους. Ο ορίζοντας σκοτείνιασε από τον καταιγισμό των βελών.

Το ελληνικό πεζικό είχε χάλκινη ασπίδα, με δρύινη εσωτερική επένδυση. Ήταν σαν μια τάβλα κουζίνας. Μπορείς να την χτυπήσεις με τσεκούρι, όμως δεν σπάει.

Όταν οι Έλληνες κουράστηκαν ο Λεωνίδας έστειλε τους Σπαρτιάτες. Προχώρησαν στην φάλαγγα καθώς οι εξαντλημένοι Έλληνες αποχώρησαν.

Προέλαυναν μιλώντας μεταξύ τους, εμψυχώνοντας ο ένας τον άλλον, ενώ ο εχθρός πλησίαζε. Με κάθε βήμα ο τρόμος μεγάλωνε.

Οι εκπαιδευμένοι Σπαρτιάτες σφάγιαζαν όποιον έβρισκαν μπροστά τους. Οι Μήδοι είδαν ότι τα τόξα τους ήταν άχρηστα και τράβηξαν στις σπαρτιάτικες ασπίδες. Οι Σπαρτιάτες τράβηξαν το ξίφος και τότε άρχισε η μεγάλη σφαγή.

Πεινάς, διψάς, είσαι κουρασμένος ή τραυματισμένος; Δεν έχει σημασία. Είσαι πολεμιστής θα πολεμήσεις!

Λόγω μικρού χώρου, η αριθμητική υπεροχή των Περσών πήγε χαμένη. Δεν χωρούσαν αρκετοί άνδρες στη μάχη εναντίον των αδίστακτων σφαγιαστών.

Ο πόλεμος τότε γινόταν με τα χέρια, κανείς δεν πυροβολούσε. Δεν υπήρχαν βόμβες, σκότωνες τον εχθρό που έβλεπες μπροστά σου.

Ένας- ένας οι Πέρσες σκοτώνονταν πασχίζοντας να διασπάσουν τη φάλαγγα. Ο Λεωνίδας έλεγε ότι ο Ξέρξης είχε πολλούς άνδρες μα όχι στρατιώτες. Ωστόσο και στο ελληνικό στρατόπεδο ήταν πολλές οι απώλειες. Τη δεύτερη μέρα της μάχης, οι Πέρσες δεν σημείωσαν καμία πρόοδο. Δεν ήταν προετοιμασμένοι για μάχη μακριά από την κοιλάδα, όπου το ιππικό και το ελαφρύ πεζικό θα έκριναν το αποτέλεσμα. Καθισμένος στον θρόνο του, στον λόφο, ο Ξέρξης εκνευρίστηκε. Πηδούσε από το ένα πόδι στο άλλο σαν θεατής σε ποδοσφαιρικό αγώνα.

Ο Ξέρξης είπε: «Πηγαίνετε να καταλάβετε το πέρασμα και να τους τσακίσετε». Οι ελαφρώς οπλισμένοι Μήδοι τα έβαλαν με τον βαρύ ελληνικό οπλισμό. Εύλογα οι Έλληνες τους διέλυσαν.

Ο Ξέρξης αποφάσισε να παίξει τον άσσο του και να στείλει τους Αθανάτους. Παρά τους εκατοντάδες χιλιάδες στρατιώτες, η μάχη θα κρινόταν μεταξύ των 10.000 Αθανάτων και των 300 Σπαρτιατών. Ήταν τρομερό θέαμα, κρατούσαν τόξα, δόρατα και μαχαίρια. Ο ένας μετά τον άλλον, όμως σωριάζονταν νεκροί.

Οι Πέρσες δεν μπορούσαν να διασπάσουν την ελληνική άμυνα. Οι Έλληνες έβαλαν κατά βούληση. Οι Έλληνες ήξεραν να πολεμούν εξ’ επαφής και να κερδίζουν έδαφος.

Οι Σπαρτιάτες δεν λύγιζαν. Ο Ξέρξης χρειαζόταν ένα θαύμα. Ήρθε από απροσδόκητη πηγή. Ο Έλληνας προδότης Εφιάλτης είδε την ευκαιρία να πλουτίσει γρήγορα. Είπε στον Ξέρξη ότι πέρασμα πάνω από το όρος θα τον φέρει πίσω απ’ τον εχθρό.

Έκτοτε η λέξη «Εφιάλτης» απέκτησε στην ελληνική γλώσσα τη σημασία του κακού ονείρου, που ισχύει μέχρι και σήμερα.

Μέσα στη νύχτα, οι Πέρσες πέρασαν το μονοπάτι. Το πρωί της τρίτης μέρας, βρέθηκαν πίσω από τους Σπαρτιάτες. Ο Λεωνίδας είχε υπερφαλαγγισθεί. Ήξερε ότι ήταν η τελευταία του μάχη. Για να αποφύγει τα περιττά θύματα έδιωξε τον ελληνικό στρατό. Οι Σπαρτιάτες και οι Θηβαίοι έμειναν να πολεμήσουν μέχρι τελικής πτώσης.

Πρέπει να ήταν εκπληκτική στιγμή όταν αποχωρούσε ο στρατός. Γενναίοι άνδρες ήξεραν ότι θα ζήσουν, ενώ άλλοι λάμβαναν θέσεις γνωρίζοντας ότι θα πεθάνουν.

Ένας από τους Έλληνες είπε ότι οι Πέρσες είχαν τόσους τοξότες που τα βέλη τους θάμπωναν τον ήλιο. «Ωραία», είπαν οι Σπαρτιάτες, «θα πολεμήσουμε στη σκιά».

Όποτε λεγόταν κάτι τέτοιο, οι Σπαρτιάτες γελούσαν για να μην τρομάξουν.

Ο Λεωνίδας ήταν σοβαρός. Διέταξε τους άνδρες του να προγευματίζουν, λέγοντας ότι το βράδυ θα δειπνούσαν στον Άδη. Η μάχη άρχισε. Οι Πέρσες υπέστησαν τρομερές απώλειες. Τότε ο Λεωνίδας έπεσε. Οι άνδρες του έτρεξαν να τον σώσουν απ’ την αρπαγή.

Οι Έλληνες πολεμούσαν έτσι ώστε να σώσουν το πτώμα του Λεωνίδα από τους Πέρσες, την ύστατη ώρα της ήττας. Αυτό συμβολίζει πόσο σημαντική είναι η θέση του βασιλιά.

Ο Ξέρξης προσπάθησε να πολεμήσει σώμα με σώμα, αλλά δεν μπόρεσε να κάμψει τους Σπαρτιάτες. Είχε χάσει σχεδόν 10.000 άνδρες μεταξύ αυτών και τους αδερφούς του. Αποφάσισε να αποσύρει τα στρατεύματα. Θα αποτελείωνε τους Σπαρτιάτες από απόσταση με τα βέλη. Οι Σπαρτιάτες θεωρούσαν το τόξο όπλο των δειλών διότι σκότωνε από μακριά. Χιλιάδες βέλη έπληξαν τους Σπαρτιάτες ώσπου δεν σώθηκε κανείς. Τους αποτελείωσε το όπλο που περιφρονούσαν περισσότερο απ’ όλα.

Έξαλλος ο Ξέρξης διέταξε τους άνδρες του να βρουν τον Λεωνίδα, να τον αποκεφαλίσουν και να παλουκώσουν το κεφάλι του. Ο Σπαρτιάτης βασιλιάς ανάγκασε τον Ξέρξη να πληρώσει αδρά στη μάχη. Δέκα χιλιάδες άνδρες ήταν ελάχιστοι για έναν τόσο μεγάλο στρατό, ωστόσο ήταν μέγιστο πλήγμα για τον Ξέρξη και το ηθικό του στρατού, που εξεπλάγησαν διότι οι Έλληνες πολέμησαν για μία ιδέα, την Ε Λ Ε Υ Θ Ε Ρ Ι Α.

Ο Ξέρξης προέλασε από τις Θερμοπύλες για να καταλάβει την Αθήνα. Οι κάτοικοι και ο στρατός, όμως, είχαν τραπεί σε φυγή. Αργότερα εκείνη τη χρονιά, ο αθηναϊκός στόλος νίκησε τους Πέρσες στην περίφημη ναυμαχία της Σαλαμίνας. Το μεγάλο σχέδιο του Ξέρξη καταστράφηκε.

Εάν οι Σπαρτιάτες δεν είχαν πολεμήσει στις Θερμοπύλες, η ελληνική άμυνα θα είχε καταρρεύσει από πολύ νωρίς.

Για τους Έλληνες είχε μιλήσει η μοίρα. Ο Σπαρτιάτης βασιλιάς είχε πεθάνει. Ο Πέρσης βασιλιάς είχε ηττηθεί, όπως είχε προβλέψει η Πυθία από το Μαντείο των Δελφών.

Αφανίστηκαν πολλοί σπουδαίοι πολιτισμοί που άφησαν μεγάλα μνημεία. Οι Σπαρτιάτες δεν άφησαν τίποτα παρά μόνο εκείνη τη μάχη που παραμένει αλησμόνητη και ζωντανή μέχρι σήμερα.

Για τους Έλληνες, η ανδρεία και ο ηρωισμός στις Θερμοπύλες αποτέλεσε μήνυμα ελπίδας και υπερηφάνειας. Οι 300 Σπαρτιάτες δεν λησμονήθηκαν ποτέ. Ο ποιητής Σιμωνίδης συνέθεσε τον επιτάφιό τους. «Πες στους Σπαρτιάτες, περαστικέ ξένε, ότι κείμεθα εδώ, νομοταγείς».

«Ω, ξειν’, αγγέλειν Λακεδαιμονίοις,
ότι τήδε κείμεθα τοις κεινών ρήμασι πειθόμενοι»

©2008